Thursday, October 31, 2002
........................................................................................
Wednesday, October 30, 2002
آماتورها سيارات فراخورشيدي را رديابي مي کنند
از سال، 1995 بيش از 100 سياره ي فرا خورشيدي کشف شده است که فقط يکي از آنها در حال گذر از جلوي ستاره ي مرکزي شناخته شد. در تلاشي براي طبقه بندي و آمار گيري سيارات گذري، دو اخترشناس از آماتورهاي جهان خواستند تا به آنان کمک کنند.
" تيم کاستلانو " از مرکز پژوهشهاي Ames در ناسا و " گرک لافلين " استاديار نجوم دانشگاه کاليفرنيا در سايت اينترنتي ( www.transitsearch.org ) به دنبال اعضاي ديگري مي گردند که با آنها همکاري کنند.
اين سايت بينندگان و اعضايش را از مختصات ستاره ها، زمانهاي ممکن براي گذر و گزارش و اطلاعات تجهيزاتي آگاه مي کند. آماتورها از ستارگان مورد نظر تصاوير CCD تهيه خواهند کرد و سپس متخصصان با استفاده از نرم افزارهاي حرفه اي و دقيق به دنبال کم نور شدنهاي جزئي در تصاوير مي گردند. در تحليل هاي بعدي حتي مي توان اندازه ي سياره، ساختار اتمسفر، حضور حلقه ها يا قمر ها را هم معين کرد.
آنهايي که در نيمکره ي شمالي زندگي مي کنند، مي توانند در 30 اکتبر موقعيت خوبي را براي عکسبرداري از ستاره ي HD68898 که در نزديکي دب اکبر قرار دارد، داشته باشند. در اين شب، سياره ي HD68898b، 8 درصد شانس گذر از مقابل ستاره ي خود را دارد. يک رصد خوب و موفق مي تواند نشان دهنده ي يک ستاره ي مشتري گون در خارج از منظومه ي شمسي باشد.
لافلين مي گويد: "داشتن راصداني در نقاط مختلف دنيا به ما اين امکان را مي دهد که 24 ساعته روي اين طرح کار کنيم ونگران وضعيت جوي منطقه ي محدودي نباشيم. اطلاعات گذر سيارات به اندازه ي کافي دقيق هستند و مشاهده ي آنها از چند مکان مختلف و توسط چند راصد، به نتيجه گيري خيلي کمک مي کند."
□ نوشته شده در ساعت 2:02 AM توسط
گروه نجوم روجا
........................................................................................
Sunday, October 27, 2002
گرم شدن پلوتو
بعد از اينکه در سال 1989، پلوتو از موقعيت حضيض ( نزديکترين حالت به خورشيد ) خود گذشت و شروع به دور شدن از خورشيد کرد، ستاره شناسان نگران بودند که کم شدن نور خورشيد مي تواند سبب شود که جو نازک و ضعيف پلوتو مثل يخ و شبنم به سطح سياره بريزد و از بين برود. اما به نظر مي رسد که پلوتو جوش را حفظ کرده است.
نتايج به دست آمده از دو اختفاي متوالي که در 2 جولاي و 20 آگوست امسال رخ داد، نشان مي دهد که در طول 14 سال گذشته، فشار اتمسفري سياره، حدوداْ 3 برابر شده و دماي سطح سياره هم 2 درجه ي سلسيوس افزايش يافته است. دلايل اين افزايش فشار و دما همچنان در ابهام است.شواهدي هم وجود دارند، مثلاْ در سالهاي اخير، سطح پلوتو تيره تر شده و به آن اجازه مي دهد که نور ضعيف خورشيد را بيشتر جذب کند و گاز بيشتري را به جو تزريق نمايد.
ديويد تولن ( از دانشگاه هاوايي ) مي گويد: «سطح سياره در حال حاضر به بيشينه ي گرماي خود بعد از حضيض رسيده است. مثلا روي زمين گرمترين موقع روز حدود 2 يا 3 بعد از ظهر است تا خود ظهر.»
در دو اختفاي ثبت شده مشاهدات خوبي انجام شد. در اطراف سياره، نوار نازکي از اتمسفر نيتروژن همراه با متان و دي اکسيد کربن وجود دارد.در حال حاضر دو گروه تحقيقاتي بزرگ در دانشگاه MIT و رصدخانه ي پاريس در حال بررسي و پژوهش سياره ي دوردست پلوتو هستند.
□ نوشته شده در ساعت 9:14 AM توسط
گروه نجوم روجا
يک فوران گاماي فعال!
در ساعت 8:06 EDT روز جمعه، 4 اکتبر، کاوشگر امواج پر انرژي زودگذر ناسا (HETE-2)، يک فوران گاماي شديد و پر قدرت را در صورت فلکي حوت رديابي کرد. سالهاست که دانشمندان در تلاشند تا دريابند که عامل اين انفجارات شديد چه چيزهايي است. در عرض 11 ثانيه، ماهواره ي HETE، يک اخطار جهاني به تمام مراکز فرستاد. فقط 38 بعد، زماني که هنوز فوران گاما در فعاليت بود، HETE، موقعيت اين فوران را با دقت 10 دقيقه ي قوسي مشخص کرد و دومين يادآوري را همراه با اطلاعاتي شگفت انگيز به زمين ارسال کرد. اختر شناسان در شبکه ي سراسري فورانهاي گاما (GCN)، شروع به فعاليت کردند. در کاليفرنيا، "درک فاکس"، به دنبال اطلاعات پراکنده اي که دريافت کرده بود، مي کوشيد تا با کامپيوتر شخصي اش -از منزل خود- تلسکوپ 48 اينچي "اشين اشميت" در رصدخانه ي پالومار را، که قابليت کنترل از راه دور دارد، به کار گيرد. تلسکوپ مذکور توانست، موقعيت فوران گاما را هدف بگيرد و 9 دقيقه بعد از فوران، اولين تصوير را از آن تهيه کند. تصويري را که مشاهده مي کنيد، کم نور شدن اين فوران را نشان مي دهد. در عکس ديگر، قدر آن 15.5 است. تلسکوپ اشميت توانست چند عکس ديگر هم از آن بگيرد.
ژاپني ها در رصدخانه ي کيوتو 37 دقيقه بعد از فوران، آن را تعقيب کردند. استراليايي ها در طول 7 ساعت، طيفي از آن تهيه کردند و انتقال قرمزي برابر 1.60 را به دست آوردند. بررسي هاي بعدي نشان داد که اين طيف، متعلق به يک توده ي گازي عظيم در زمينه ي تصاوير است و انتقال به قرمز اين فورانگر 2.3 است که فاصله اي برابر با 10.5 ميليارد سال نوري از آن به دست مي آيد، يعني حدود 80 درصد از عالم که تا کنون مشاهده شده است.
فورانهاي پرتو گاما (GRB) از نادرترين و پرانرژي ترين پديده هاي عالم هستند. يک نوع عادي از آنها مي تواند کل کهکشان را ميلياردها برابر نوراني تر کند. البته دوره ي بقاي GRB ها خيلي کوتاه است و در حدود کسري از ثانيه تا چند دقيقه به طول مي انجامد. خيلي از اختر شناسان معتقدند که GRB ها نتيجه ي جتهاي ماده هستند که سرعتي نزديک به سرعت نور دارند و از هسته ي چگال و کوچک ستارگان فروريخته و مرده که به سياهچاله هاي نوزاد تبديل مي شوند، هستند.
□ نوشته شده در ساعت 9:04 AM توسط
گروه نجوم روجا
........................................................................................
Thursday, October 17, 2002
زوج شگفت انگيز ميان ستاره اي
اين منظره توسط تلسكوپ فضايي هابل از منطقه اي در صورت فلكي اژدها گرفته شده است. نمايي كه مي بينيد، اندازه ي زاويه اي اش، 1.8 دقيقه ي قوسي (معادل با 40000سال نوري) است كه تركيبي از دو عكس گرفته شده در سالهاي 1997 و 2002 است. اين عكس توسط تلسكوپ هابل، 84 دقيقه نوردهي شده تا چنين تصويري خلق شود. كهكشان بزرگتر NGC4319 است و در فاصله ي 80 ميليون سال نوري از زمين قرار دارد. در بالا و سمت راست همين كهكشان، جرمي ديده مي شود كه به نظر همدم اين كهكشان است. در واقع اين همسايه ي كوچك، يك كوازار است _كهكشاني خيلي دور است و هسته اي بسيار درخشان دارد_ كه در فاصله ي 1.1 ميليارد سال نوري از ما قرار دارد (يعني 14 برابر دورتر از كهكشان جلويي). اين كوازار را ماركاريان205 (Markarian 205) ناميده اند.
در داخل بازوهاي مارپيچي NGC4319، باريكه هاي ناشي از ذرات غبار و يك ميله ي مركزي، به خوبي قابل مشاهده اند. باريكه هاي غبار از اهميت زيادي برخوردارند زيرا ممكن است اين باريكه ها و مناطق تاريك و نامنظم، گوياي اين باشند كه اين كهكشان در گذشته با كهكشاني ديگر برخورد و بر هم كنش داشته است.
□ نوشته شده در ساعت 8:40 AM توسط
گروه نجوم روجا
فورانهاي ستاره اي، داغ و پرسرعت مي مانند
مشاهدات جديد سيستمهاي ستاره اي دوتايي كه ممكن است سياهچاله اي را در بر داشته باشند، حاكي از اين است كه فورانهاي ستاره اي داغ كه با سرعتي نزديك به سرعت نور حركت مي كنند، با آن سرعتي كه انتظار مي رفت سرد و كند نمي شوند.
مشاهدات پرتو X يك ناحيه در اطراف يك سياهچاله يا ستاره ي نوتروني _دانشمندان مطمئن نيستند كه كداميك از اين دو است_ و ستاره ي همراهش، نشان مي دهد كه فورانها و جتهاي پر انرژي، با سرعتي معادل 1/4 سرعت نور در فضا پخش مي شوند. جتهاي فوراني، اين سرعت را با دمايي حدود 50 ميليون درجه ي كلوين براي مدت سه ماه پس از پرتاب خود حفظ مي كنند. "سيمون ميگلياري" سرپرست تيم تحقيقات، در اين باره مي گويد: "نتايج به دست آمده دال بر اين است كه توده اي از ماده در اين جتها به مواد كم سرعت قبلي مي رسند و گرماي مجددي توليد مي كنند. اين دوباره گرم شدن، زماني رخ مي دهد كه دو توده ي مادي در داخل جت در يك جهت يكسان ولي با سرعتي متفاوت پرتاب شوند. توضيح ديگر اين است كه مواد داخل جت در اثر اصطكاك و بر هم كنش با يكديگر، گرم مي شوند كه البته اين نظر، چندان قوي نيست."
جتها را مي توان به طغيان انرژي جنبشي تشبيه كرد. البته ساختار جتها هنوز به طور كامل شناخته نشده، ولي تلاشها همچنان ادامه دارد. كشف راز اين جتها به ما كمك مي كند تا بدانيم كه گازهاي داغ و اتمهاي فلزي كه اكنون مي بينيم، در جريان جتها وجود دارند و فقط منحصر به مواد ميان ستاره اي كه توسط برخوردها و انفجارات، گرم شده اند، نمي شود.
□ نوشته شده در ساعت 8:37 AM توسط
گروه نجوم روجا
........................................................................................
Saturday, October 12, 2002
ستاره لرزه ها اسرار ستارگان را فاش مي كنند
دانشمندان از امواج صوتي براي جستجوي اعماق خورشيد و بررسي لرزه هاي خورشيدي حاصل از امواج لرزه اي استفاده مي كنند.
بوسيله ي كاوشگر SOHO، ناسا و آژانس فضايي اروپا (ESA)، توانستند موفقيتهاي زيادي را در جهت بررسي درون خورشيد به وسيله ي امواج صوتي به دست آوردند. در آينده دو ماموريت براي بررسي قسمتهاي داخلي خورشيد و ستارگان در نظر گرفته شده است. دانشمندان توانستند با ثبت لرزه هاي كم اهميت و كوچك زمين، مسير حركت و ميزان تغييرات سرعت امواج، در هنگام عبور از درون زمين را تخمين بزنند . همچنين موفق به تشخيص هسته ي مذاب زمين شدند.به همين ترتيب، مي توان اين مطالعه را بر روي امواج صوتي خورشيد انجام داد. اگر چه خورشيد وستارگان بر خلاف سنگها و صخره هاي زمين، از گازهاي بسيار داغ ساخته شده اند، ولي قاعده ي كلي در مورد مسير و سرعت امواج بر همين منوال است. امواج صوتي در ميان فضا حركت نمي كنند، امابا تغييرات زيركانه و ماهرانه در نور خورشيد و ستارگان، دانشمندان مي توانند فعاليتهاي آنها را ثبت كنند.
ساده ترين تلسكوپهاي لرزه نگار خورشيدي (helioseismic)، مي توانند تمامي لرزه هاي خورشيد را ثبت كنند. آنها اين لرزه ها را مانند نتهاي مشخص تارهاي موسيقي، رديابي مي كنند. زماني كه فضاپيماي خورشيدي بعدي، براي نزديك شدن به قسمت انتخاب شده ي خورشيد ساخته شود، دانشمندان مطمئن هستند كه كشفيات بيشتري خواهند داشت.
براي گردشگر خورشيدي اسا (ESA's solar orbiter) كه در حوالي سال 2012 كارش را آغاز مي كند، هدف اصلي، بررسي مناطقي نزديك قطبهاي خورشيد است.
در چند سال آينده، فضاپيماهاي فرانسوي، كانادايي و دانماركي در اين زمينه ي چگونگي كاركرد ستارگان و مسير تكاملي جهان، پيشقدم خواهند شد و در ميان هزاران ستاره به تحقيق خواهند پرداخت. بنابراين فضاپيماي "ادينگتن" اسا، به دليل پرواز در سال 2008، اولين ماموريت فضايي براي مطالعه ي امواج صوتي نخواهد بود. براي مثال، قبلا سن ستاره اي با 100 ميليون سال را در بازه ي 80 تا 120 ميليون سال تخمين مي زدند. در صورتيكه Eddington، توانايي اين را دارد كه سن ستاره را دقيقا 104 ميليون سال تشخيص دهد.
امواج صوتي در ستارگان و خورشيد بسيار بم هستند و توسط بشر قابل شنيدن نمي باشند، ولي تبديل آنها به امواج شنيدني بسيار آسان است. اگر مي خواهيد به صداي خورشيد گوش دهيد، به اين سايت مراجعه كنيد.
□ نوشته شده در ساعت 1:30 AM توسط
گروه نجوم روجا
اندازه گيري سرعت جاذبه
دانشمندان براي تاييد يكي از موارد قانون نسبيت عام انيشتين، آزمايشي انجام خواهند داد.طبق اين نظريه، سرعت جاذبه، برابر با سرعت نور است. دانشمندان اميدوارند با گروهي از تلسكوپها اين امر را اثبات كنند.
آزمايش بر اساس اندازه گيري فاصله ي زاويه اي ميان كوازارهاي مختلف است، اجرامي بسيار دور كه مشابه ستارگان به نظر مي آيند. وقتي كه سياره ي مشتري از نزديكي يك كوازار عبور مي كند، جاذبه ي آن سبب مي شود كه موقعيت كوازار در آسمان مقداري تغيير كند كه اين ميزان تغيير، بستگي به سرعت جاذبه دارد.
"سرگئي كوپكين" و "اد فومالونت"، از ستاره شناسان راديويي موسسه ي علوم و مركز ملي رصدخانه ي راديويي (NRAO)، در اين آزمايش از تكنيك رصدي خاصي براي مقايسه ي موقعيت كوازار اوليه نسبت به كوازار ديگري كه تحت اثر جاذبه نيست، استفاده مي كنند.
اين اندازه گيري ها توسط آرايه اي از تلسكوپهاي راديويي، شامل 10 تلسكوپ 25 متري، انجام مي شود كه از جزيره ي ويرجين تا هاوايي گسترده شده اند. يك تلسكوپ راديويي 100 متري هم در افلبرگ آلمان، در اين پروژه كار مي كند كه تحت نظر انستيتو اخترشناسي ماكس پلانك است.
فومالونت همچنين گفت: "از اين شيوه مي توان براي تعيين دقيق موقعيت اجسام در فضا استفاده كرد. همچنين مي توان از آن در مكان يابي دقيق ماهواره ها و سفر فضاپيما ها به دوردست هم سود جست."
□ نوشته شده در ساعت 12:58 AM توسط
گروه نجوم روجا
........................................................................................
Tuesday, October 08, 2002
معماي اقمار در مرزهاي منظومهي شمسي
منطقه اي با عنوان "كمربند كويي پر" در منظومه ي شمسي از مدار نپتون تا فراتر از مدار پلوتو كشيده شده است. اين منطقه كه در سال 1992 كشف شده، اكنون دريچه اي را به سوي تحقيقات و پژوهش در منشا تشكيل سيارات گشوده است.تحقيقات از اجرامي به نام اجرام كمربند كويي پر (KBO)، آغاز شد. مطالعات بر روي اقمار KBO كه اولين بار در سال 2001 كشف شدند، آغاز شد و ادامه داشت تا اينكه تعداد KBO به 500 رسيد.
دكتر "آلن استرن"، مدير مركز مطالعات فضايي پژوهشگاه جنوب غربي تگزاس (SWRI) مي گويد: "فقط يك سال از كشف اولين قمر KBO مي گذشت كه دانشمندان 7 عدد ديگر از اين اقمار را كشف كردند. مطالعات و مشاهدات تلسكوپهاي زميني و تلسكوپ فضايي هابل نشان داد كه اقمار KBO از نظر اندازه، تقريبا به بزرگي همان KBO هايي هستند كه به دورشان مي چرخند."
مطالعات استرن و همكارانش فقط در مرحله ي مشاهده نماند. آنها به دنبال چگونگي تشكيل چنين جفت هاي بزرگ KBO هستند.
برخورد بين يك جسم خارجي و جسم اوليه اي كه در مدار اقمار، در حال چرخش بوده، اساس مدل متعارف تشكيل اين نوع اقمار است. اين مدل، به خوبي، منظومه هاي دوتايي سياركها و منظومه ي شارون_پلوتو را توضيح مي دهد.همچنين توجيه خوبي براي منظومه ي زمين_ماه است. البته با توجه به اندازه و جرم KBO هاي قديمي و جديد (پر جرم و كم جرم)، چنين برخوردهايي كه خيلي پر ابرژي هستند، غير ممكن است.
البته شايد اقمار KBO در اثر برخورد، شكل نگرفته باشند و يا شايد بازتاب سطحي KBO (كه اندازه شان را مشخص مي كند) و يا اقمارشان، خيلي با مقدار واقعي تفاوت داشته باشد. اگر اين ميزان بازتابشهاي سطحي، بيش از مقدار اندازه گيري شده باشد، اين اجسام بايد كوچكتر و كم جرم تر باشند و بنابراين به برخوردي سبكتر و كم انرژي تر احتياج خواهند داشت تا چنين منظومه هايي را پديد آورند.
براي حل اين معماها، تلسكوپ فضايي فرو سرخ ناسا (SIRTF)، در اوايل سال آينده به فضا خواهد رفت. كار اين فضاپيما بررسي انعكاس سطحي و جرم تعداد زيادي KBO خواهد بود.
استرن همچنين گفت: "ما منتظر پرتاب فضاپيمايي ديگر در سال 2006 هم هستيم. اين فضاپيما، بررسي هاي دقيقي را براي پلوتو و قمرش، شارون، انجام خواهد داد و سپس آنها را به مقصد KBO ها ترك خواهد كرد.
□ نوشته شده در ساعت 10:46 AM توسط
گروه نجوم روجا
ربوده شدن خاك ماه
دزد ها، چند سنگريزه را از يك موزه ي سوئدي دزديدند! البته اين سنگريزه ها از سطح ماه آورده شده بودند.
اين چهار سنگريزه كه توسط "نيل آرمسترانگ" و "باز آلدرين" در سال 1969 در ماموريت آپولو به زمين آورده شده بودند، يك پيشكش از طرف رئيس جمهوري آمريكا به رئيس جمهور سوئد بود. اين سنگريزه ها، ابعادي بزرگتر از يك سانتيمتر داشتند. كاركنان موزه، در هنگام بازرسي متوجه شدند كه شيشه ي محافظ سنگريزه ها شكسته شده و آنها در جاي خود نيستند.
پليس هنوز اثري از ربايندگان پيدا نكرده است!
□ نوشته شده در ساعت 10:41 AM توسط
گروه نجوم روجا
شفق هاي نوراني در عرضهاي مياني
در نيمه هاي شهريور، انفجارات شديدي در جو خورشيد، باعث پراكنده شدن ذرات پرانرژي و پرسرعت، به سوي زمين شد. ماهواره هاي اطراف زمين، اين بادهاي عظيم را رديابي كردند و وقوع شفقهاي پرنوري را وعده دادند.
همينطور هم شد! و در عرضهاي مياني، در نيمكره ي شمالي و جنوبي، مردم بسياري شاهد نورافشانيهاي زيبايي در افق بودند. اين پرتو هاي نوراني كه به گفته ي شاهدان، به رنگهاي سبز و قرمز ديده شدند، از شمال غرب تا شمال شرق گسترده شده بودند. در اروپا، استراليا و نيوزلند هم مردم موفق به ديدن اين پديده ي زيبا شدند.
شفقها و نور هاي قطبي معمولا در عرضهاي شمالي و جنوبي (فاصله ي كمتر از 30 درجه با قطب)، ديده مي شوند. به همين خاطر، اين شفقها و نورهاي زيبا در عرضهاي مياني، اخترشناسان آماتور و افراد عادي را شگفت زده كرد. شدت اين پرتو ها، خيلي زياد بود و دامنه ي آنها به جنوب هم كشيده شد، تا حدي كه "شلدون فاورسكي"، اخترشناس آماتور، توانست عكسي از اين نورافشاني با زمينه ي صورت فلكي قوس بگيرد.
□ نوشته شده در ساعت 10:39 AM توسط
گروه نجوم روجا
فضاپيماي گاليله، زنده است
فضاپيماي گاليله، همچنان در فعاليت است و مسيرش را به سوي مشتري طي مي كند تا آخرين ماموريتها و تحقيقاتش را در ماه آينده انجام دهد. گاليله هم اكنون در فاصله اي حدود 13 ميليون كيلومتر از مشتري قرار دارد و بيرون ميدان مغناطيسي عظيم مشتري است.
جمع آوري اطلاعات توسط مغناطيس سنج، دستگاه ردياب غبار و ذرات، وسايل طيف نگاري همچنان ادامه دارد تا دانشمندان اطلاعات بيشتري را درباره ي "فضاي ميان ستاره اي" به دست آورند.پس از به كار انداختن سيستم محركه ي فضاپيما، در روز 13 اكتبر، يك تست استاندارد، روي ژيروسكوپهاي فضاپيما انجام خواهد شد. پس از آن در يك مانور فضايي، مسير فضاپيما به سوي آمالتيا، قمر مشتري، تغيير خواهد كرد. نزديكترين حالت گاليله به آمالتيا، ارتفاعي حدود 134 كيلومتر از سطح اين قمر كج و معوج خواهد بود.
□ نوشته شده در ساعت 10:27 AM توسط
گروه نجوم روجا
........................................................................................
|